Hij was veehouder en woonde aan de Zwarteweg 8 (G171) te Ten Post, thans Jan Zijlstraat 33.
Hij werd beschuldigd van betrokkenheid bij de dood van een zogenaamde onderduiker, die door de politie werd doodgeschoten in de koestal van de boerderij van Siemen Sterenberg.
Een eerste beschrijving van dit drama vonden we in een bericht uit het verzet:
Op Zondag 3 December 1944 is door de marechaussee afkomstig van Appingedam te Ten Post doodgeschoten de persoon, die zich uitgaf voor Lodewijk Veldkamp, geb. 3 Sept. 1917 te Heemstede, wonende aldaar Heemsteedsche Dreef 171. Hij deed zich voor als onderduiker, doch in werkelijkheid behoorde hij bij de S.D. te Groningen.
Bij zijn aanhouding weigerde hij de handen omhoog te steken, doch in plaats daarvan trachtte hij een vuurwapen te trekken.
De marechaussee schoot hem toen onmiddellijk neer.
Bij onderzoek is gebleken dat zijn werkelijke naam was: Lourens Termes, geb. 3 Sept. 1920 te Zandvoort, wonende aldaar. Hij was in gezelschap van Adrianus Johannes G. Sengers, geb. 30 Aug. 1925, wonende te 's Hertogenbosch, Hinthamerstraat 17.
Ook deze bleek bij zijn arrestatie in het bezit van een vuurwapen, doch liet zich wel arresteren.
Bij zijn aanhouding weigerde hij de handen omhoog te steken, doch in plaats daarvan trachtte hij een vuurwapen te trekken.
De marechaussee schoot hem toen onmiddellijk neer.
Bij onderzoek is gebleken dat zijn werkelijke naam was: Lourens Termes, geb. 3 Sept. 1920 te Zandvoort, wonende aldaar. Hij was in gezelschap van Adrianus Johannes G. Sengers, geb. 30 Aug. 1925, wonende te 's Hertogenbosch, Hinthamerstraat 17.
Ook deze bleek bij zijn arrestatie in het bezit van een vuurwapen, doch liet zich wel arresteren.
Bij zijn verhoor te Appingedam weigerde hij gehoord te worden en antwoordde: "Bel mijn baas in Groningen maar op".
Die baas was niemand minder dan de S.D.!
Het was bekend dat beide personen voortdurend in contact stonden met het adres Kapteinlaan 2 te Groningen.
Beide personen werden gearresteerd als verdacht van roofoverval.
Die baas was niemand minder dan de S.D.!
Het was bekend dat beide personen voortdurend in contact stonden met het adres Kapteinlaan 2 te Groningen.
Beide personen werden gearresteerd als verdacht van roofoverval.
De S.D. heeft de gearresteerde en het lijk overgenomen.
Aanvankelijk is aan deze personen onderdak verschaft door den landbouwer Sterenberg gem. Ten Boer. Enkele weken na de gebeurtenissen hierboven vermeld is genoemde landbouwer door een Duits militair en een persoon in burger uit zijn woning gelokt en op zijn erf doodgeschoten.
Uit bovenstaande moge aan alle werkers nogmaals blijken, hoe moeilijk en gevaarlijk de huidige situatie is.
Nogmaals verbinden wij hieraan de uitdrukkelijke waarschuwing zich met niemand in te laten, die ze niet van vroeger kennen of die niet behoorlijk geïntroduceerd is.
Nogmaals verbinden wij hieraan de uitdrukkelijke waarschuwing zich met niemand in te laten, die ze niet van vroeger kennen of die niet behoorlijk geïntroduceerd is.
Namens de L.O.
Gewest Groningen,
Gewest Groningen,
Rudolf.
In 1946 werd hierover rechtgesproken en in diverse kranten zijn daarvan verslagen te lezen.
Nieuwsblad van het Noorden, 11 maart 1946:
Bijzonder Gerechtshof te Groningen Sinistere figuur
De 35-jarige Boele Hendrik Staal, Warffum, ged., heeft in den nacht van 21 op 22 december 1944 te Ten Post, S. Sterenberg neergeschoten.
Deze verdachte is een zeer sinistere figuur. Hij was onderwijzer in Usquert, ging over tot het Langemarck Studium, waarvoor hij in Hannover werkte. In september 1944 kwam hij in het land terug en heeft zich sindsdien geheel in dienst van den vijand gesteld. Hij was de commandant van een groep, die hij zelf een Sonderkommando van den S.D. noemde. Hij stuurde medestudenten naar allerlei plaatsen. Zij moesten zich voordoen als goede onderduikers en zoo probeeren achter allerlei berichten, die dan naar de Duitschers gingen, te komen.
Twee van deze individuen zaten bij Sterenberg in Ten Post. Zij maakten zich ook aan roof schuldig. Op 3 December werden zij door de politie in Ten Post bij Sterenberg overvallen, waarbij een van de onderduikers, die zich Veldkamp noemde, maar Termes heette, werd doodgeschoten. Verdachte, die den indruk van een heerscherstype maakt, sprak er met Haase van den S.D. over. Deze zei: „Daarvoor kunnen wij een paar neerschieten". Toen dit niet gebeurde besloot verdachte zelf maar represailles te nemen. Hij dacht dat Sterenberg Veldkamp had verraden, waarvan natuurlijk geen sprake was, omdat de familie geen oogenblik had vermoed, dat zij verkeerde onderduikers thuis hadden.
Daarom ging hij met twee anderen, onder wie de Duitscher dr. Kerrstein, die zijn auto beschikbaar stelde, naar Ten Post, waar hij Sterenberg neerschoot.
De president, jhr. mr. W. W. Feith, verklaart geen woorden voor de daden van verdachte te kunnen vinden. De advocaat-fiscaal, jhr. -mr. Van der Wijek, kan in verdachte geen idealist, zooals hij wordt geteekend, zien. Spreker eischt de doodstraf, met ontzetting uit de kiesrechten. Mr. Koster, de raadsman, acht verdachte verminderd toerekeningsvatbaar.
Nieuwsblad van het Noorden, 18 maart 1946:
DOODSTRAF VOOR ONDERWIJZER
De Groninger Kamer van het Bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden veroordeelde den 35-jarige onderwijzer Boele Hendrik Staal, Warffum, ged., die op eigen houtje een soort Sonderkommando van den S.D. aanvoerde en in den nacht van 21 op 22 december 1944 S. Sterenberg te Ten Post doodschoot, tot de doodstraf, met ontzetting uit de Kiesrechten en recht van cassatie. De eisch was de doodstraf.
Stad en Provincie Boele Staal en Klaas Prenger voor Bijz. Raad van Cassatie
De Byzondere Raad van Cassatie behandelde gisteren de zaak tegen den geweien S.D.-man uit Groningen Boele Staal, die in Dec. 1944 met eenige anderen, zekeren Siemens Sterenberg neergeschoten had. De proc.-fiscaal, prof. Langemeyer, hield een zeer fel requisitoir, waarin hü het karakter van verdachte als zeer laag kwalificeerde. Hij concludeerde dan ook tot verwerping van het beroep. Het Bijz. Gerechtshof te Groningen had verdachte ter dood veroordeeld.
......
Uitspraak in beide zaken over drie weken.
In de krant van drie weken later wordt de uitspraak niet vermeldt (wel die m.b.t. Klaas Prenger), maar in een artikel op 1 april 1947 valt te lezen dat de Raad van Cassatie het vonnis veranderde in levenslange gevangenisstraf.
Nieuwsblad van het Noorden, 1 april 1947:
Langemarck-studenten als spionnen
In of omstreeks 1944 zetten de Duitschers een net van spionnen uit, gevormd door „Langemarckstudium"-studenten. Deze studenten moesten zich voordoen als onderduikers en trachten, door zich als zoodanig in de plaatselijke illegaliteit in te dringen, inlichtingen voor den S.D. te verkrijgen.
Een dezer „studenten," een zekere Termes, die opereerde onder den schuilnaam Veldkamp, werd in de koestal van den 61-j. landbouwer S. Sterenberg te Ten Post door de Nederlandsche politie uit noodweer neergeschoten bij een arrestatie wegens diefstal.
De leider van de spionnen, B. H. Staal en zijn kornuiten meenden, dat de heer Sterenberg wel mee de hand zou hebben in deze zaak, waarvoor zij wraak wilden nemen. De S.D.-chef Haase maakte geen bezwaar, de Duitsche arts Kerstein zegde zelfs zijn medewerking toe en stelde zijn auto beschikbaar. Men trok naar Ten Post en Staal schoot den heer Sterenberg neer. Hij werd daarvoor indertijd door de Groninger Kamer van het Hof tot de doodstraf veroordeeld, welk vonnis de Raad van Cassatie veranderde in levenslange gevangenisstraf.
Nu stond terecht de 27-j. Johann Karl Temmink te Amstenrade (ged.), die bij den moord aanwezig was. Hij ontkende ten stelligste op den heer Sterenberg geschoten te hebben. Wel had hij hem met het pistool in den vuist bedreigd.
De Adv.-fiscaal achtte, den directen doodslag niet bewezen, doch achtte hem door zijn medewerking niet minder schuldig dan Staal. Het plegen van contra-spionnage door Nederlanders achtte spr. verachtelijk. De eisch luidde: 20 jaar gev. straf en ontz. uit de kiesr. en uit het recht ambten te bekleeden.
Mr. Slinger ging de feiten na en meende, dat verd. zeer veel minder schuld heeft dan Staal, die de leider was, de zaak organiseerde en met den S.D. overlegde. PI. wees op de ondergeschikte rol van verd., die veel berouw en spijt over het gebeurde heeft, en concludeerde tot een belangrijk mindere straf.
Provinciale Drentsche en Asser Courant, 14 maart 1946:
SPIONNAGE, VERRAAD, MOORD EN ROOF DOODSTRAF
Voor de Groninger Kamer van het Bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden had zich te verantwoorden de 35-jarige onderwijzer Boele Hendrik Staal te Warffum, omdat hij den landbouwer S. Sterenberg te Ten Boer in diens huis had doodgeschoten. \ De verdachte bekende. Hij was leider van een groep zg.n. Nederlandsche spionnen, die zich op het platteland van de drie Noordelijke provinciën als onderduikers voordeden, onderdak vroegen en kregen en dan alles wat binnenshuis aan, in hun oogen, ongerechtigheden voorvielen, aan den leider verklapten. Deze gaf de inlichtingen aan de Duitschers door. De spionnen waren behalve verspieders ook roovers, die zich gewapenderhand allerlei spullen toeeigenden. Twee daarvan, die als would-bfi onderduikers bij Sterenberg huisden, hadden verdenking opgewekt, tengevolge waarvan de gemeentepolitie van Ten Boer op haar beurt een inval deed, de spionnen ontmaskerde en één, die zich verzette, doodschoot. Dit geval kwam den leider Staal ter oore, die in de meening verkeerde dat Sterenberg de spionnen aan de Nederlandsche politie had „verraden". De dood van dien eenen man moest volgens den leider gewroken worden en daartoe begaf hij zich met enkele „schildknapen" naar de boerderij om een inval te doen. Hij liet voorkomen, alsof hij naar den ondergedoken zoon van Sterenberg zocht, dreigde hem te zullen doodschieten, wanneer hij het niet mededeelde en schoot Sterenberg daarop in de borst en buik en gaf hem tenslotte een „genadeschot in den nek". De advocaat-fiscaal, jhr. mr Van der Wijck eischte de doodstraf.
De Heerenveensche koerier, 15 maart 1946:
LEIDER VAN EEN SPIONNAGEGROEP STAAT TERECHT.
De 35-jarige onderwijzer Boele Staal te Warffum was in het laatste oorlogsjaar leider van den z.g. Nederlandsche spionnagegroep. Dit was een groep mannen, die zich in het Noorden var. ons land als onderduikers voordeden, maar die in dienst stonden van de Duitsche S.D. en die getrouwelijk alles was ze op hun onderduikadressen opdeden, aan hun superieuren verklapten. Twee van deze verraders hadden onderdak gevonden bij den landbouwer S. Sterenberg te Ten Boer, maar zij hadden zich verdacht gemaakt, en als gevolg daarvan deed de gemeentepolitie op haar beurt een inval bij Sterenberg. Een der spionnen werd ontmaskerd en de ander, die zich verzette, werd doodgeschoten. Toen de leider Staal daarvan hoorde, constateerde hij, dat Sterenberg zijn spionnen aan de Nederlandsche politie had „verraden" en besloot hij hen te wreken. Hij begaf zich met enkele "schildknapen" naar de boerderij, deed er huiszoeking en schoot Sterenberg neer. Voor dit feit werd thans voor het Bijzondere Gerechtshof te Groningen tegen hem de doodstraf geëischt.
Uit een notitie in het archief HVTP:
Hendrik Sterenberg (zoon van Siemen), Klaas Pestman en Harm Jan Veldman zouden meedoen aan een actie van drie (er stond eerst twee, maar dat is doorgehaald) jonge kerels die in Ten Post kwamen bij bakkerij Laninga.
Brief onderschept uit Stad aan die 2 jongens om met hun opdracht op te schieten.
2 Hollandse politieagenten (v.d. Berg?) uit Appingedam (goede) hebben die twee bij Sterenberg willen ondervragen. Tijdens gesprek met één schoot deze op de politiemensen, waarna hij door een poliltieman werd doodgeschoten. De ander werd meegenomen voor ondervraging, die toonde zijn SS legitimatie op borst, beide waren SS'ers en waren op verraad uit.
Deze geschiedenis is ook beschreven in: Geef mie de nacht, H. Middelaar, Luminis Uitgeverij 2005 (biografie Ede Staal, zoon van Boele Hendrik Staal)
Uitspraak in beide zaken over drie weken.
In de krant van drie weken later wordt de uitspraak niet vermeldt (wel die m.b.t. Klaas Prenger), maar in een artikel op 1 april 1947 valt te lezen dat de Raad van Cassatie het vonnis veranderde in levenslange gevangenisstraf.
Nieuwsblad van het Noorden, 1 april 1947:
Langemarck-studenten als spionnen
In of omstreeks 1944 zetten de Duitschers een net van spionnen uit, gevormd door „Langemarckstudium"-studenten. Deze studenten moesten zich voordoen als onderduikers en trachten, door zich als zoodanig in de plaatselijke illegaliteit in te dringen, inlichtingen voor den S.D. te verkrijgen.
Een dezer „studenten," een zekere Termes, die opereerde onder den schuilnaam Veldkamp, werd in de koestal van den 61-j. landbouwer S. Sterenberg te Ten Post door de Nederlandsche politie uit noodweer neergeschoten bij een arrestatie wegens diefstal.
De leider van de spionnen, B. H. Staal en zijn kornuiten meenden, dat de heer Sterenberg wel mee de hand zou hebben in deze zaak, waarvoor zij wraak wilden nemen. De S.D.-chef Haase maakte geen bezwaar, de Duitsche arts Kerstein zegde zelfs zijn medewerking toe en stelde zijn auto beschikbaar. Men trok naar Ten Post en Staal schoot den heer Sterenberg neer. Hij werd daarvoor indertijd door de Groninger Kamer van het Hof tot de doodstraf veroordeeld, welk vonnis de Raad van Cassatie veranderde in levenslange gevangenisstraf.
Nu stond terecht de 27-j. Johann Karl Temmink te Amstenrade (ged.), die bij den moord aanwezig was. Hij ontkende ten stelligste op den heer Sterenberg geschoten te hebben. Wel had hij hem met het pistool in den vuist bedreigd.
De Adv.-fiscaal achtte, den directen doodslag niet bewezen, doch achtte hem door zijn medewerking niet minder schuldig dan Staal. Het plegen van contra-spionnage door Nederlanders achtte spr. verachtelijk. De eisch luidde: 20 jaar gev. straf en ontz. uit de kiesr. en uit het recht ambten te bekleeden.
Mr. Slinger ging de feiten na en meende, dat verd. zeer veel minder schuld heeft dan Staal, die de leider was, de zaak organiseerde en met den S.D. overlegde. PI. wees op de ondergeschikte rol van verd., die veel berouw en spijt over het gebeurde heeft, en concludeerde tot een belangrijk mindere straf.
Provinciale Drentsche en Asser Courant, 14 maart 1946:
SPIONNAGE, VERRAAD, MOORD EN ROOF DOODSTRAF
Voor de Groninger Kamer van het Bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden had zich te verantwoorden de 35-jarige onderwijzer Boele Hendrik Staal te Warffum, omdat hij den landbouwer S. Sterenberg te Ten Boer in diens huis had doodgeschoten. \ De verdachte bekende. Hij was leider van een groep zg.n. Nederlandsche spionnen, die zich op het platteland van de drie Noordelijke provinciën als onderduikers voordeden, onderdak vroegen en kregen en dan alles wat binnenshuis aan, in hun oogen, ongerechtigheden voorvielen, aan den leider verklapten. Deze gaf de inlichtingen aan de Duitschers door. De spionnen waren behalve verspieders ook roovers, die zich gewapenderhand allerlei spullen toeeigenden. Twee daarvan, die als would-bfi onderduikers bij Sterenberg huisden, hadden verdenking opgewekt, tengevolge waarvan de gemeentepolitie van Ten Boer op haar beurt een inval deed, de spionnen ontmaskerde en één, die zich verzette, doodschoot. Dit geval kwam den leider Staal ter oore, die in de meening verkeerde dat Sterenberg de spionnen aan de Nederlandsche politie had „verraden". De dood van dien eenen man moest volgens den leider gewroken worden en daartoe begaf hij zich met enkele „schildknapen" naar de boerderij om een inval te doen. Hij liet voorkomen, alsof hij naar den ondergedoken zoon van Sterenberg zocht, dreigde hem te zullen doodschieten, wanneer hij het niet mededeelde en schoot Sterenberg daarop in de borst en buik en gaf hem tenslotte een „genadeschot in den nek". De advocaat-fiscaal, jhr. mr Van der Wijck eischte de doodstraf.
De Heerenveensche koerier, 15 maart 1946:
LEIDER VAN EEN SPIONNAGEGROEP STAAT TERECHT.
De 35-jarige onderwijzer Boele Staal te Warffum was in het laatste oorlogsjaar leider van den z.g. Nederlandsche spionnagegroep. Dit was een groep mannen, die zich in het Noorden var. ons land als onderduikers voordeden, maar die in dienst stonden van de Duitsche S.D. en die getrouwelijk alles was ze op hun onderduikadressen opdeden, aan hun superieuren verklapten. Twee van deze verraders hadden onderdak gevonden bij den landbouwer S. Sterenberg te Ten Boer, maar zij hadden zich verdacht gemaakt, en als gevolg daarvan deed de gemeentepolitie op haar beurt een inval bij Sterenberg. Een der spionnen werd ontmaskerd en de ander, die zich verzette, werd doodgeschoten. Toen de leider Staal daarvan hoorde, constateerde hij, dat Sterenberg zijn spionnen aan de Nederlandsche politie had „verraden" en besloot hij hen te wreken. Hij begaf zich met enkele "schildknapen" naar de boerderij, deed er huiszoeking en schoot Sterenberg neer. Voor dit feit werd thans voor het Bijzondere Gerechtshof te Groningen tegen hem de doodstraf geëischt.
Uit een notitie in het archief HVTP:
Hendrik Sterenberg (zoon van Siemen), Klaas Pestman en Harm Jan Veldman zouden meedoen aan een actie van drie (er stond eerst twee, maar dat is doorgehaald) jonge kerels die in Ten Post kwamen bij bakkerij Laninga.
Brief onderschept uit Stad aan die 2 jongens om met hun opdracht op te schieten.
2 Hollandse politieagenten (v.d. Berg?) uit Appingedam (goede) hebben die twee bij Sterenberg willen ondervragen. Tijdens gesprek met één schoot deze op de politiemensen, waarna hij door een poliltieman werd doodgeschoten. De ander werd meegenomen voor ondervraging, die toonde zijn SS legitimatie op borst, beide waren SS'ers en waren op verraad uit.
Deze geschiedenis is ook beschreven in: Geef mie de nacht, H. Middelaar, Luminis Uitgeverij 2005 (biografie Ede Staal, zoon van Boele Hendrik Staal)
